Mustafa Kemal Atatürk

(Salonika, 1881 – Istanbul, 10 november 1938), geboren onder de naam Mustafa Riza, was de grondlegger van het moderne Turkije

Hij begon zijn carrière in de cadettenschool, waar hij de bijnaam Kemal (‘de perfecte’) kreeg. Al snel klom de eigenwijze jongeman op tot generaal. Hij speelde een belangrijke rol in de Eerste Wereldoorlog. Ook daarvoor, in 1908, zette hij zich als prominent lid van de Jonge Turken sultan Abdulhamid II af toen die al te conservatieve hervormingen wilde doorvoeren. Abdulhamid werd vervangen door de meer pragmatische Mehmed V. Maar Kemals grote moment kwam toen hij met een deel van het leger in opstand kwam tegen zowel de geallieerde bezetters (Turkije had de kant van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije gekozen) als tegen de Ottomaanse sultan Mehmet VI Vahideddin die de gevolgen van de nederlaag accepteerde. In 1919 had Kemal ontslag genomen uit het leger en in 1920 had hij een schaduwregering gevormd als tegenhanger van de zittende regering die onder controle stond van de geallieerden. In 1921 en 1922 leidde hij zijn strijdkrachten naar de overwinning op de Griekse troepen die een groot deel van Klein-Azië hadden bezet. Hij versloeg hen en vernietigde het vernederende Verdrag van Sèvres om te komen tot het voor hem meer acceptabele Verdrag van Lausanne. Turkije werd een seculiere republiek met Kemal als eerste president en partijvoorzitter van de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi=Republikaanse Volk Partij) (1923-1938). Kemal vormde het land om tot een moderne staat naar westers model volgens zijn politiek, het kemalisme genaamd. Hij zorgde voor een nieuwe grondwet en maakte Ankara de nieuwe hoofdstad van Turkije. Ook voerde hij vergaande sociale en politieke hervormingen door. Zo voerde hij bv. familienamen in, gaf vrouwen meer rechten en liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse. Mustafa Kemal kreeg van het Turkse volk in 1934 de naam Atatürk, wat wil zeggen: vader der Turken. Na zijn dood werd hij opgevolgd door Ismet Inönü, die vanaf 1923 premier was geweest onder Atatürk en zijn beleid voortzette. Hij overleed in 1938 op 57 jarige leeftijd aan levercirrhose. Hij geniet in het hedendaagse Turkije nog steeds een haast mythische status. Zijn portret hangt nog steeds in ieder openbaar gebouw.